Kapalıçarşı‘nın son hakkakı vakte direniyor
44 yılıdır çeliği formdan biçime sokarak sanatını ortaya çıkaran Bedros Muradyan:
“Çırağın bana rastgele bir yararı dokunamaz bu içten gelen bir şeydir, öğretmeyle de olmaz”
“Bu işi yapabilmek için bir anne çocuğunu nasıl seviyorsa birebir halde bizim de işimizi o halde sevmemiz lazım”
İSTANBUL Kapalıçarşı’da bir hakkak (oymacı) olan Bedros Muradyan, 44 yıldır Zincirli Han’da çelik üzerine mesleğine olan sevgisiyle yazı yazıyor. Kuyumcu kalıplarından, madalyona, düğmeden, rozete birçok eşyayı el emeğiyle üreten Bedros Usta, “Çırağın bana rastgele bir yararı dokunamaz bu içten gelen bir şeydir, öğretmeyle de olmaz. Bir beşere ne kadar da fotoğraf yapmayı öğretebilirsin ki bir tek fırçayı kalemi nasıl kullanacağını gösterirsin geri büsbütün kendisine kalmıştır. Kişi bu çeşit sanatlarda kendi kendini yetiştirir” dedi.
Kapalıçarşı’da bulunan Zincirli Han’da 1941 yılında kurulan küçük dükkan, oymacı Bedros Muradyan tarafından işletiliyor. 2 katlı handa, ortasında küçük bir havuzu olan avlusu, koyu yeşile boyalı panjurlu eski odaları, tarihi taş tabanı ve tuğladan kemerler bulunuyor. Handa yeşile boyalı panjurlu odaların birinde Bedros Muradyan, 44 yıldır sanatını icra ediyor. Dışarıya bakan küçük bir penceresi olan dükkanın içinde ustanın çalıştığı bir tezgah, kalemler, çekiçler ve kalıp makineleri yer alıyor. Bedros Usta’nın tezgahının önünü Atatürk, Bülent Ecevit, Süleyman Demirel üzere devlet büyüklerinin metala işlenmiş portreleri, çeşitli tuğralar, amblem ve desen kalıpları süslüyor.
“İşimizde yanılgı kabul edilemez bir çırakla çalışabilme imkanımız yok”
Kendi tabiriyle ‘Son Hakkak Ustası’ olan Bedros Muradyan, ‘neden’ kendisinden sonra bir usta daha yetişmediğini şu sözlerle açıklıyor:
“Maalesef çırak yetişme üzere bir durum yok zira işimizde yanılgı kabul edilemez bir çırakla çalışabilme imkanımız yok. Çırağın bana rastgele bir yararı dokunamaz bu içten gelen bir şeydir, öğretmeyle de olmaz. Bir beşere ne kadar da fotoğraf yapmayı öğretebilirsin ki bir tek fırçayı kalemi nasıl kullanacağını gösterirsin geri büsbütün kendisine kalmıştır. Kişi kendi kendini yetiştirir bu tıp sanatlarda” dedi.
Bir kızı olan Bedros Usta, aile geleneği olarak devam etmeme nedeni için de “Bir bayanın yapabileceği bir iş değil ağır bir iş çelik oyma fizikî bir güç ister. Darbeleri çok kuvvetli vurmak lazım, kalıp yapıldıktan sonra bir de baskı makinesi var, presler bu güce bağlı yani bir bayanın yapabileceği iş değil” dedi.
“Ohannes Muradyan, o bir ekoldü”
400 yıldır İstanbul’da yaşayan Ermeni asıllı Muradyanların, sanata olan yatkınlığından ve genetik miras olduğundan bahseden Bedros Usta, “Bu meslekte 44’üncü yılım. Bir fiil işimin sahibi olarak, 18 yaşımdan itibaren yapıyorum. Ama iş yeri babamdan bana geçmiştir, meslekte ondan gelmiştir. Bu dükkan 80 yıllık, 1941 yılından bu yana. Babam bu mesleğe 1938 yılında bir Alman ustanın yanında başlamış. Babam orada 20 ay kadar eğitim görmüş. Sonra 2. Dünya Savaşı başlayınca ustasını Almanya’ya çağırmışlar. İş yerini kapatmış gitmiş, babamda yaşı tutmadığı için iş yeri açamıyormuş. Konutta çalışmaya başlamış, 2 yıl kadar konutta çalışmış. 18’ini doldurunca bu dükkanı açtı. O gün bugündür burada devam ediliyor. Babam Türkiye’de birçok şeyin birincisini yapan kişidir. Burada üretilmeyen birçok şeyin burada üretilmesini sağlamıştır yaptığı kalıplarla. Ohannes Muradyan, o bir ekoldü. Ben de heves ettim onun işine. Kardeşim de var lakin o bu işe heveslenmedi. O kuyumculuk işi ilgileniyor, imalat üzerine. O da kendi işinde çok başarılı. Diyorum size, genetik olduğu için sanat. O da birçok altın takıları kalıpla değil de direkt doğruya el işiyle yapan kişidir” formunda konuştu.
“İmalat kısmında kalıp ana unsurdur”
Mesleğinin hangi alanlarda faaliyet gösterdiğini anlatan Son Hakkak Bedros Usta, “Çelik oymacısıyım. Kalem ve çekiçle çeliği oymak, çeşitli motifler, desenler, portre çalışmaları bunlardan ibaret. Birçok sanayi dalında kullanılıyor. Her bölümle çalışıyorum sayılabilir zira imalat kısmında kalıp ana ögedir. Düğmeden tutun, iğnesine, madalyasına kadar yapıyorum. Benden evvel 50’li yıllarda darphaneyle çalışıyorduk burada darphanenin kalıpları yapılıyordu sonra kendileri ‘kalıphane’ kurdular içerde imal edilmeye başladılar. Bilgisayar ortamıyla ayrıyeten hakkaklar getirildi yurt dışından yani kendileri yapmaya başladılar. Bütün askeri düğme, arma, apolet hepsi kalıptan çıkmadır. Bütün silahlı kuvvetlerin ve emniyetin düğme, apolet kalıplarını biz yapardık artık birçok kumaşa çevrildi tekrar de metal olanların kalıplarını ben yapıyorum. Dekoratif eşyalar, tepsi mumluk yaptığımız kalıplardan üretilenler altından tutun, bakırına, alüminyumuna kadar her türlü metal baskıları yapılıyor” dedi.
“Bir el işiyle, makinenin çıkardığı iş tıpkı değil ruh yok onlarda”
Dünyanın farklı yerlerinde oyma ustası bulunduğuna değinen Muradyan “Fransa’da rast geldim araştırdım, gezdim Paris’te ve buldum. Bir dükkan buldum içeride kullandığı makineler falan bizim iş üzereydi konuştuk, ettik lakin gördüğüm kadarıyla çok zayıftı. Yaptığım işlerden yanımda vardı, gösterdim adam hayranlıkla baktı elle yapmış olduğuma inanamadı. Onlar da yapıyorlar. Avusturya’da var, Viyana’da aradım bulamadım fakat orada olduğunu biliyorum. İtalya’dan beni ziyarete geldiler meslektaşımdı o da. Bu bilgisayarlı CNC makineler çıktıktan sonra buna talep azaldı. Lakin birebiri olmuyor natürel imkanı yok. Bir el işiyle bir makinenin çıkardığı iş birebir değil, ruh yok onlarda. Bu işi yapabilmek için bir anne çocuğunu nasıl seviyorsa her türlü şeyine katlanabilen kişidir anne. Tıpkı halde bizim de işimizi o formda sevmemiz lazım. Ben bir pazar günü konutumda otururum onda bile otururken kesinlikle düşünürüm. Başımda işimdeyim yahut konutta yapabileceğim bir şey varsa meskene götürüp orada devam ediyorum. Haftanın 7 günü devamlı geç saatlere kadar çalışırım. Sanat çok hoş bir şeydir altın bileziktir. Herkesin çeşitli sanat kısımlarında en azından bir hüneri vardır. Bütün sıkıntı onu ortaya çıkarmaktır. Sanatı olsun, yapmasın. Bilsin lakin yapmasın hobi olarak kullansın. Yarın öbür gün ne olacağını bilemeyiz. Bir bilezik dediğim üzere, altın bilezik” tabirlerini kullandı.
