Prof. Dr. İsmail Bardhi – İslam Medeniyet Vakfı (FOCIC)
Kurgu vaktinde yaşamak fecî bir şey… Kurgudan fakat Allah’ın kelâmıyla korunabiliriz. Lâkin bu periyotta de maalesef Ehl-i Kitab’ın ihaneti gözlemlenmektedir. Ehl-i Kitap boyun eğmeye, kandırılmaya, satılmaya, satın alınmaya müsaade etti ve etmeye devam ediyor; oluşturulan bir kurguya istinaden inananların cezalandırılmasına, duâda duâsızlık buyruklarına müsaade ettiler. Görünüşe nazaran Allah kelâmının cezası da ağır bir tokat oldu: bazıları dini millileştirdikleri için, bazıları Allah’a evlat isnad ettikleri için, başka birileri de sessiz kalıp Allah’ın kelamına sırt çevirdikleri için bu cezanın muhatabı oldular. Din siyasete boyun eğmeyi yasaklar, bâhusus bidüziye tezgâh ve kurgu peşinde olup mevcudiyetini endişe ve iktidar gücüne istinaden inşa eden “köleleşmiş zihine” itaat etmeyi yasaklar. Elbet Allah’ın kelâmı olan Kur’an koruma edilmiştir, lâkin bu durum mevcut kurgu koşullarında görünen ikiyüzlülük, kibir, omurgasızlık ve aldatma gerçeğini ortadan kaldırmıyor, dahası günümüzde “Müslüman coğrafyanın” komik bir tabloya dönüştüğünü söyleyebiliriz. Günümüzde Müslümanlar gayrimüslimlerden çok Müslümanlar tarafından cezalandırılmakta; fakirlik, çok israf, dine ihanet, aile içi ihanet (ki bu durum çocuğun nesebinin şaibeli noktaya gelmesine dek varmıştır) almış başını gidiyor, bir de üstüne sıklıkla duyduğunuz “ensesi kalın” sıkıntısı de var!
Peki bu olayı, bu vakti, bu çelişkiyi bilhassa coğrafyamızda yaşayan bizler neden anlayamıyoruz? Bunun pek çok sebebi var! En evvela şunu belirtmeliyiz ki, bizler hala onyıllar boyunca değiştirilmemiş ve günümüzde sıhhate oluşturduğu yüksek tehdit nedeniyle kullanımı yasak olan asbestli borulardan içme sulu kullanıyoruz. Pazar yerlerimizde denetim edilmemiş ve paketlenmemiş süt ve süt eserleri satılmakta. Birebiri, gün içerisinde “ihtiyaca” istinaden ısıtılıp dondurulan et ve et eserleri için de geçerlidir. Araçların ve fabrikaların saldıkları zehirli gazlar da cabası! Pek olağan ki “Tito döneminden” kalma bir odada her biri farklı teşhis ve tedaviye sahip 12 hastanın tedavi edildiği hastanelerimizi de unutmamalıyız. Pekala ya “1 saatlik müsaade, 2 saatlik yasak” olayına ne demeli?! Vatandaşları için “muazzam bir hizmet aşkıyla” çabalayan devleti anlamak güç. Ne büyük bir ayıp! Yeterli şeyleri saymak yerine biz bugün meyyit sayısını sayıyoruz.
XX. asır pek çok olaya şahit oldu, buna Osmanlı İmparatorluğu’nun sonu da dahil, ki mezkur imparatorluk “ilkelcilik” ve “smart-bilimsel gelişim” sebebiyle unutulmaya mahkum edildi; ardından Birinci Cihan Harbi seyretti ve cezalandırmalar ile yıkımlar vukû buldu, hatta Holokost’a hazırlık yapıldı ve bu durum İkinci Cihan Harbi’ne yol açtı, mevt ve endişenin karar sürdüğü insanlığa karşı bir savaş yaşandı. Sonrasında türlü türlü komünizmler peydahlandı ve mevcudiyetlerini inananları amaç ahmak suretiyle Allah’a “karşı” savaşa istinaden kurmak istediler: tekrar vefatlar, cezalandırmalar ve kurgu. Bu kurgu devam etti ve ediyor. Ve tekrar ilâhi dinlerin temsilcileri sustular. Pekala bu türlü mi olmalı? Hayır! Nâmümkün. Her ne kadar bu “virüs” devrinde “İslâmi terör” sözünü duymasak da, Afrika ve Asya’daki pek çok anne ve çocuk, bugün ve şu an bile bir denizin ortasında boğularak can veriyorlar. Onların bu görünmez “fenomene” karşı dahi susma hakları yoktu. Ve doğal olarak akıllara şu soru geliyor: “İslâmi terör” sessizliğinin gerisindekiler, onu ve virüsü kurgulayanlar olabilir mi?!
İNSAN FITRATININ YOKOLUŞUNA DOĞRU
Kurgu kavramı bu durumda özünde doğallık ile hiçbir ahengi, benzetimi yahut eşyapımı olmayan insanî fikirleri anlamlandırmaktadır. Münhasıran yorumlamamız gerekirse, kurgular, oluşumunda müşterek hassasiyetler algısından doğan deneyimleri barındırmayan insan üretimini teşkil etmektedir. Dahası, kurguya dair iki farklı şekillendirme ve bilgilendirme unsurundan de bahsedebiliriz ki, bu bağlamda aynılarını kaideli olarak “varolan” ve “zihin gücü” olarak tasvir edebilir, insanın spekülatif yetkinlikleri olarak nitelendirebiliriz.
XX. asrın en kıymetli nişanelerinden biri, “irasyonel” agresiflik biçim ve sistemlerinin nicelik bakımından çoğalması ve nitelik bakımından artış göstermesidir. Agresiflik prosedürlerinin yelpaze genişliği belirli bir müddettir katı askeri çerçeveleri aşmış olup, “teknolojik evrenin” en geniş ufuklarını kapsamakta ve cihanın bir modülü olan insanoğlunun her geçen günle birlikte şiddet uygulayandan fazla şiddettin mağduru olmak suretiyle pozisyonunda değişikliğe sebebiyet vermektedir; münasebetiyle teknolojik cihan perspektifleri bizleri apokaliptik bir noktaya, ekolojik bir felakete ve insan fıtratının yokoluşuna hakikat sürüklemektedir. Öteki taraftan ise, Snow’un “iki kültürün” antagonizmine ait tezlerine karşın, “hümanist” kültürün fikir ve uygulamalarının ekseriyeti direkt yahut dolaylı olarak “teknologjik evrenin” mezkur agresifliğini desteklemekte ve bu halde şiddet içeren fikir ile aksiyonların artışını teşvik eden analog bir fenomen üretmektedirler. Böylece, agresiflik fenomenine karşı çıkan fikirler aslında onları reddeden öge tarafınca derin bir direnişle karşılaşmaktadır: çelişkiye bakın ki, “barışseverlik” ve “hoşgörü” ülküleri agresiflik fenomeninin apokaliptik perspektiflerince belirlenen bünyelerindeki radikalizmin sonucu olarak, muhtevalarında şiddet ögeleri da içermektedir.
Bu şiddet ögeleri ise hatırısayılır insanî ziyanlara, içgüdüsel dürtülerin yok edilmesine ve insan fıtratının değişmesine sebebiyet vermektedir. Tüm farklılıkların ortadan kalktığı ve tüm özelliklerin yok olduğu bir dünya, en az farklılıkların ve özelliklerin çatışmasından ziyan gören dünyamız kadar agresifliğin mağduru olacaktır. Sonuç olarak ve yine bir çelişkinin altını çizmek istiyorum, farklılıklar ve özellikler ismine uygulanan şiddetin kesin gayesi aslında “barışseverlik” ve “hoşgörü” ülkülerinin fıtratını teşkil etmektedir: farklılıkların ve özelliklerin olmadığı ve tek bir özelliğin zaferinin temayüz ettiği bir dünya.
Varlık kurgu üretme gücünü kaybetmektedir yahut kaybetmiştir, bu boşluğu ise entelektüel atölyelerdeki kurgu çok üretimi “doldurmaktadır”. Ve XX. asırdan tevarüs edilip XXI. asırda da devam eden tam da bu kurgu aşırıüretimi dünya için önemli tehditler içermektedir. Dahası, varlığın kurgularından farklı olarak, entelektüel kurgular insan ve tabiat için tehdit arz etmektedir, çünkü bahsekonu kurgular insan ve tabiatın kural ile gereksinimlerinden başkalaşmış olan unsurun keyfiliğinin eseridirler. Münhasır bütünlük ve hiyerarşinin yokoluş süreci bir başkalaşma sıkıntısıdır ve işbu sıkıntı çağdaş insanın içinde olagelen kopuk süreçlerin bir sonucudur. Bu formda, bir vakitler varlığın bir aracı olan zihin gücü, günümüzde münhasır bir gaye hâlini almıştır. Bir varlığın kurgusu fakat harikulâde konjonktürde insan ve tabiata ziyan verebilir, çünkü varlık Doğa’nın Kanunu’yla “organik” bir bağ ile bağlıdır.
Zihin gücünün ürettiği kurguların tehdidinde yaşanan artışın sebepi, homo-haber’in teknologjik gücünün artışı ve bahsekonu kurgular ile teknolojinin sonucu olarak zayıflayan tabiatın direncinin azalmasıdır. Yaşadığımız asra dek tabiat, zihin gücünün imgesel üretiminin düzeltici ögesi ve göreli de olsa başarılı bir hududunu teşkil etmiştir. Geçmiş periyotta tabiat zihin gücünün kurgularını dayanmayı, birebirlerine üstünlük sağlamayı ve dahi onları “yutkunmayı” da başarmıştır. Buna örnek olarak “Babil Kulesi” ve “Tanrı’nın Devleti”ni, “labirintleri” ve “daimi hareketleri”, teokratik ve kozmolojik sistemi, hatta bilmenin temel ögesinin direnişinden ortaya çıkan bilimin tabiata ait fikirlerini dahi zikredebiliriz. Aslında varlık ve zihin gücü, müsamahaya dayalı ve birbirini tamamlayan bir münasebetle insanlığın gelişmesine katkı sunmaktaydılar.
YENİ İNSAN KURGULARI OLUŞTURMA TEHDİDİ
Doğa, kurguların sapkın ve vahim alanlarından kaçanlar için güçlü bir sığınaktı, “doğanın elementlerine” rağmen insanoğluna güçlü bir savunma aracı sundu. Lâkin XX. asırda o istikrar büsbütün yok oldu; tabiatın zayıflaması ve kendini çekmesi onun fonksiyonellik ve düzeltici sonlandırma alanını daraltmaktadır, bunun sonucunda da kurgu alanının “sınırsız” izafiyeti ortaya çıkmaktadır. Tabiat ile bağından ve ona karşı yükümlülüklerinden kopmuş olan kurgular, tabiattan neredeyse tam bağımsızdırlar, tabiatın fecî yoksaymalarından bağımsızdırlar, çünkü tabiattan sapmaların çok olduğu yerde, canavarlar da çoktur. O denli ki, bilimden edebiyata, insan verimliliğinin pek çok disiplininde kurgu ve realite ortasındaki “klasik” fark tüm manalarını yitirmektedir; kurgular gerçek olur, gerçek kurguya dönüşür: ya herşey kurgudur ya da herşey gerçek. Aşikâr bir kurgu ile onun realitesi ortasındaki vakit aralığının kısalması, tıpkı fenomenin sonları içerisinde kapsanmaktadır. Öbür bir tabirle, zihin gücünün kurgularının işbu zaferinde yalnızca tabiat değil, vakit da onun yayılmasına karşı direnç gösterememektedir: çağdaş teknolojinin tarihi, vaktin muhakkak bir iftira ile aynısının gerçeğe dönüşmesi ve logodaki eserler ile uygulamalar ortasında geometrik bir gerileme içerisinde olduğunu söz etmektedir.
“Merkezde” olanın yahut istikamet düzeltmede uzman bir araç olarak varlığın yok oluşu, çağdaş beşerde yok olan “spontanite”ye dair bir vekil muhtaçlığı doğrumuştur, ki birebirleri uykuya dair psikoanalitik teori modelleri yahut “bilinçaltı” olarak da bilinmektedir. Öbür bir deyişle, rasyonalite üstü bir mefkure olarak varlığın vekili bahsekonu mefkurenin zıt kutbunda, rasyonel düzeyin altında bir yerde konumlanmaktadır. Böylece çağdaş insanoğlu “bilinçaltının” ve libidonun gücünde kendi kalesini keşfetmiş oldu. Böylelikle varlığın kurguları “bilinçaltının” spontane kurgularıyla, doğrusu duşun içeriğiyle yer değiştirmiş oldu. Roger Caillois üzere çağdaş kültürün büyük isimleri, yeni dogmaları açıkladıkları akademik makaleler yazmaktadırlar ve işbu makalelerde hayal ve gerçek ile kurgu ve realite ortasındaki farkın nâmevcut olduğuna dikkat çekmektedirler. Bu çeşit teoriler esasen kurgulanmış hibridin doğayı istilâ ettiği süreçleri meşrulaştırmalıdır. Lâkin birebirleri insan boyutunun kapandığı gerçeğini gizleyememektedirler. Bunun sonucu olarak da çağdaş Batı kültüründe tabiata ait nostaljinin, kurgu dünyasından, “natüralizmden”, “çıplaklıktan” yahut “Akdeniz Kulübü” ideolojisinden kurtulma gereksiniminin ve dahi kurgu yurdundan kurtulma aracı olarak gezegenlerarası seyahat projelerinin nişanelerini gözlemlemekteyiz. Zihin gücü kurgusunun bu kadar yayılması, insanı “yutma” ve gerçek insanın yerini alacak olan Süpermenvari yeni insan kurguları oluşturma tehdidini gündeme getirmektedir. Lâkin bu yeni kurgulanmış insanın beşere gereksinimi olmayacaktır, çünkü insanoğlu Süpermen değildir.
Modern insanın birebir vakitte kendi kimliğinden ve kimliğinin talep ettiği sorumluluklardan kurtulma muhtaçlığı da öbür bir realite olarak karşımızda durmaktadır. W. Thompson’un “Tarihin Sonu”nda söz ettiği üzere, “Nostalji Operasyonu” kimliği bertaraf etmenin en yaygın yollarından biridir: “Önceleri seyahat meşakkati uzak kültürlerin bütünleşmesini koruma etti. Günümüzde kültürler yumurtanın sarısı ile şekerin karışımı üzere birbirine karışmış vaziyettedir ve babalardan tevarüs edilen gelenek çocukların hayatından – Carolina’da, Vietnam’da yahut Nijerya’da yaşamalarından bağımsız olarak – değersiz bir yer kaplamaktadır. Bu yeni yaşama biçimi ömrün kritik periyotlarının vakit ve yer içerisinde izole edilmelerinin sonucudur. İnsanoğlu günümüzde kendi münhasır kimliğinin sorumluluğunu beşikten mezara dek taşımak zordunda değildir. Günümüzde insanoğlu kimliğini ve eşlerini gücü nispetinde değiştirmekte özgürdür. Kanaatimce McLuhan bu hayat biçimini bireyin artık bir roman değil de bir televizyona dönüştüğü tasviriyle açıklayacaktı: “Bir kanalda, yeni bir programın öbür kanalda başladığına dair bildirim belirdiği surece o çabucak kanalı değiştirir. Lâkin bu yeni hayat biçiminde yolunu kaybedenlerin sayısı yolunu bulanlardan çok olacaktır. Kaybolmuş yol altkültürler düzeyine, sağcı Amerianizm yapay kültürü düzeyine, siyahi milliyetçilik düzeyine, maoizm düzeyine, hippizm düzeyine ve dahi uçan çini tezlerinde bulunanların kültleri düzeyine indirgenmeye mahkumdur. Bir insan için geleneğin getirdiği güçlü bir yapı eksikliği kelam konusu olursa, o artık tüm fantazi cinslerinden haz alabilir”.
ALLAH’IN KELAMI KİMSEYE BOYUN EĞMEZ
Kur’an ins ve cin tarafından koruma edilen Allah’ın Kelâmı’dır ve bidüziye insanoğlunu en aziz sıfat olan halifetull-Llahi fi’l erd ile şereflendirerek onu sorumluluğa çağırır. Münasebetiyle bizler Kur’ânı dikkatle, ihtimamla ve aşkla okumalıyız. Bâhusus peygamberlerin kıssalarını okumalıyız, çünkü her peygamber vaktinin nişanesini teşkil etmiş ve Âdem a.s.’dan Efendimiz a.s.’a dek her peygamber bir nişane bırakmıştır. Bu periyot bana Nuh a.s.’ın vaktini andırmaktadır. Nuh a.s.’ın kavmi bolluk içinde yaşamıştır. Nuh Peygamber’in kendisi de bir vakit “sonsuzluğu” içinde yaşamıştır ki, günümüzde bilim bunu bir bilimsel metod olarak alma kabiliyetine sahip değildir. Nuh a.s’ın kavmi yeryüzünde yaşamış olan en çirkef ve en nankör kavimlerden biriydi. Sahip oldukları zenginlikleriyle bilinirlerdi. Zenginlikleri gözlerini o derece kararttı ki, herşeyi dünyevi kar zaviyesinden addetmekteydiler. Dahası, Allah’a inanmaları durumunda ne tıp maddi kazanımlar elde edeceklerini sual ettiler. Terbiyeden nasibini almamış kaba bir kavim idiler. Allah onlara zenginlik verdi, bereketli topraklar ve hoş meskenler verdi, buna karşın onlar Allah’a hamd edecek yerde, kendi elleriyle şekillendirdikleri putlara şükran söz ettiler.
Bizler kendimizden korkar olduk. “Herşeyimiz” var, lakin aslında “hiçbir şeyimiz” yok. Allah’ın kelamı kimseye boyun eğemez. Herşey fakat Allah’ın Kelâmı’na hizmet etmelidir. Müminler şuurla ve akla Allah’ın Kelâmı’na tabî olmalıdırlar, inanmayanlar ise şuur ve sorumlulukla. İnanç kurtuluştur. İnanç sukûnet ve istikrardır. İnanç kaygıyla, kandırmacayla, kurguyla, palavrayla savaşır. İnanç çocukların, bayanların ve yaşlıların katlini yasaklar. Dinin “yasaklanması” yetmez. Buna tenezzül eden her sistem, her güç, en evvela insanı öldürmelidir. İnsanoğlu günümüzdekinden daha istihza edici bir duruma hiç düşmemiştir, bir dolara, bir avrova, bir rubleye, bir leke, bir denara kendini satmaktadir. Aslında günümüzde ne siyasi sistemler ne de kültürler iktidar sahibi değildir, iktidarı parası olan elinde bulundurmaktadır. Bunlar dünyanın en büyük teröristleridir. Bunlar dünyanın en büyük zulümkârlarıdır. Bakınız, bilimsel disiplinleri bile istihza eder olluk. Günümüzde bilimin en güzel, en güzel disiplinlerinden biri olan tıp bile o “kodamanların”, “perde arkasındakilerin” maske belâsı yüzünden yaka silkmektedir. Zavallı âlimler, zavallı müminler, ruhu ve vücudu pezevenk olan bu teröristlere nasıl sevap vermeleri gerektiğini bilememekteler.
Evrensel pahaları ve ardından seyreden normları terk ettiğimizde, izafiyet alanına gireriz. O vakit ana kriter kaybolur. Gerçek bir cenah için diğer öteki bir cenah için diğer olamaz. Çünkü o durumda hakikatin rasyonel kriteri büsbütün gözardı edilmiş oldu. Yani, üniversal kriterler ve pahalar yok olduğunda – ki günümüzde bu cins bir durumla karşı karşıyayız – mutlak kıymetler sisteminden izafi olana geçiş yaşanır. Bizler galiba nitekim de araştırmacıların “tehlike toplumu” olarak nitelendirdikleri ve suçsuzluğun hatalı tarafından cezalandırıldığı bir topluma dönüştük. M. Krlezha’nın da tabir ettiği üzere: “Herkez beynimde birşeylerin zıvanadan çıktığı ve benim olağan olmadığım konusunda mutabık kaldı; çünkü ben onların mantığıyla düşünmeya başladığımdan beri delirdim”. Deliliğin bizleri bezdirdiği hususu gözle görülür bir gerçek; “Üzerinde ondokuz (görevli melek) vardır” (Müdessir, 30) diye buyuran Allah’ın kelâmına sarılmak yerine, bizler bugün öbür bir fecî “19”u konuşuyoruz, ki bu bir nevi kozmik köleliğin önsözünü teşkil ediyor: “Dur, sende virüs var mı?!”
