MUSTAFA ÖZEL
Kültür ve edebiyatta, mecmualar hayatî bir ehemmiyete sahiptir. Müelliflerin, sanatkarların yapıtları, evvel mecmualarda görünür, sonra da kitaplaşır. Fikir, üslup, tutum, bakış ve akımlar, evvela mecmualarda kendilerine yer bulur. Sonra bunlar tartışılır, aşikâr bir olgunluğa, muhakkak bir düzeye geldikten sonra tekrar kitap halinde, daha derli toplu bir biçimde ilgililerine sunulur.
Dergicilikte özel sayıların farklı bir yeri vardır. Malum olduğu üzere bir mecmuada, mecmuanın bir sayısında birçok cinste, çeşitli mevzular ele alınabilir. Bazen mecmuanın yöneticileri, kimi husus yahut bireyleri gündeme getirmek, gündemde tutmak için, değişik tıp ve üsluplarda birçok müellifin katkı verdiği özel sayılar çıkarırlar. Bunlar, nicelik olarak da nitelik olarak da dergiye başka bir bedel katar, mecmuanın tarihinde de kıymetli bir yer fiyat.
Bendeniz bir mecmuanın özel sayısıyla birinci, yanlış hatırlamıyorsam, hicrî 1400 yılı vesileyle çıkarılan Hicret ile tanışmıştım. Akabinde Mavera’nın Kıssa Özel Sayısı (sayı: 46, Eylül 1980) gelir. Daha sonra bunu, kişi bazında, Necip Fazıl’ın vefatının çabucak ertesinde Türk Edebiyatı mecmuası (sayı: 117, Temmuz 1983) ile Mavera mecmuasının (sayı: 80-82, Temmuz-Eylül 1983) tıpkı aylara denk gelen merhum şair hakkındaki özel sayıları takip eder. Her iki mecmuanın kapağında birer Necip Fazıl fotoğrafı vardı; Türk Edebiyatı’nda üstadın son vakitlerinde çekilmiş sakallı bir fotoğrafı, Mavera’da ise orta yaşlara ilişkin bir fotoğrafı. Hatta Türk Edebiyatı, kapak fotoğrafını başka basım olarak poster biçiminde de vermişti. Bu fotoğraf bende derin bir iz bırakmıştır. Aylık Dergi’nin çıkardığı Şiir Özel Sayısı-1 (Nisan/Mayıs/Haziran 1982, sayı: 41/42/43) ve Şiir Özel Sayısı-2 (Temmuz/Ağustos/Eylül 1982, sayı: 44/45/46) özel sayılarını da anayım.
MÜSLÜMANCA BAKIŞ VE ÜSLUP
Sözü, Yedi İklim mecmuasının Kasım 2020 (368) sayısını, Üstad Sezai Karakoç’a Armağan başlığı ile çıkardığı Sezai Karakoç özel sayısına getirmek istiyorum. Mütefekkir ve şair Sezai Karakoç, 87 yaşında, 1933 doğumlu. Yalnızca şiirleriyle değil, edebiyatın çeşitli tiplerinde yazdıklarıyla yaşayan en kıymetli edebiyat ve sanat adamımız. Onun edebiyata, bize kattığı en önemli şey, Müslümanca bir bakış açısı, Müslümanca bir üsluptur. Bu görüşümü, Rasim Özdenören’in şu anısıyla desteklemek isterim. Merhum Asım Gültekin’in kendisiyle yaptığı söyleşide Rasim Beyefendi şöyle anlatıyor (Kitap Postası, sayı: 13, Nisan 2006, syf. 46): “Sezai Karakoç kendisiyle tanıştığımız birinci gün, bir mecmua çıkarmaktan bahsetti ve keşke bir mecmuamız olsa da bu konuştuklarımızı orada yazsak, dedi. Ben de dedim ki Türk Sanatı mecmuasının çıkarılmasını bize teklif etmişlerdi, isterseniz o mecmuayı çıkartabiliriz. Lakin dedi, biz Müslüman’ız. İşte bu cümle benim bütün hayatımın, o vakit 22 yaşındayım, o güne kadar benim başımda kategorik olarak öbeklenmiş olan bütün fikirlerin bir anda yerli yerine oturmasını sağladı.”
Sezai Karakoç hakkında birinci özel sayı değil bu, hatta Yedi İklim’in birinci Sezai Karakoç sayısı da değil. Mecmua daha evvel iki özel sayı çıkarmış; birincisi Kasım Aralık 1993’te birleşik sayı (44-45) olarak Üstad Sezai Karakoç’a başlığıyla, ikincisi ise Eylül 2000’de Sezai Karakoç’un Şiiri Özel Sayısı (sayı: 126). Yedi İklim’in Sezai Karakoç hakkında üç sayı çıkarmasının nedenini, bu yeni sayıdan öğreniyoruz, şöyle deniyor “Sezai Karakoç’la Sınanmak” başlıklı Yedi İklim imzalı yazıda: “Yedi İklim kuruluşundan bu yana Sezai Karakoç kanısı ve aksiyonunu manaya çabasındadır. 33 yıllık yayın hayatında mecmuada, Sezai Karakoç’a ait çok sayıda deneme, makale ve inceleme yer aldı.”
Özel sayıya geçmeden önce Sezai Karakoç hakkında hazırlanan başka özel sayıları hatırlayalım. Muharrir hakkında ikinci özel sayı Kitap Mecmuası tarafından çıkarılmıştır (sayı: 93- Aralık 1998): “Kendisi olabilen ve kendisi kalabilen bir düşünür şair: Sezai Karakoç”. Bir başka mecmua ise, Hece’dir. Bir Uygarlık Tasarımı Olarak Diriliş başlığını taşıyan sayı (73), Ocak 2003 tarihlidir. Epeyce kapsamlı olan mecmua, ikinci baskıda başlığını Bir Uygarlık Tasarımı Olarak Diriliş Mecmuası ve Sezai Karakoç, üçüncü baskıda (Şubat 2018) ise Sezai Karakoç ve Bir Uygarlık Tasarımı Olarak Diriliş Mecmuası formunda değiştirmiştir. Birinci baskıda 537 sayfa olan özel sayı, her baskıda genişlemiş, son baskıda 704 sayfa olmuştur. Türk Lisanı mecmuasının üstadın doğumunun 80. yılı münasebetiyle hazırladığı Sezai Karakoç’un Şiiri isimli 222 sayfa hacmindeki özel sayı, pek niteliklidir. Bu özel sayının da 2018 yılında ikinci baskısı yapılmıştır. Yakın bir tarihte (sayı: 102, Haziran 2017) Lisan ve Edebiyat mecmuası de Sezai Karakoç özel sayısı hazırlamıştır. İki mecmua de Sezai Karakoç belgesi yapmışlardır. Bunların birincisi, üç aylık bir şiir mecmuası olan Ludingirra’dır (sayı: 9, Bahar 1999). Oburu ise, “Doğu’nun Yedinci Oğlu Sezai Karakoç” başlıklı evrak ile Türk Edebiyatı’dır (sayı: 347, Eylül 2002).
DİRİLİŞ NİYETİNİ YANSITAN HAT
Şimdi Yedi İklim’in son özel sayısına gelebiliriz. Mecmuanın kapağını hattat Mustafa Cemil Efe’nin mükemmel bir Üstad Sezai Karakoç levhası süslüyor. Sarı taban üzerine yerleştirilen çalışmada birinci söz Üstad kırmızı (rik’a), Sezai Karakoç ise siyah renkle (celi sülüs) yazılmış. Bu çizgi, diriliş niyetinin ana eksenini oluşturan medeniyetimizin derin köklerini yansıtıyor. Sınır, medeniyetimizin en çok tezahür ettiği sanattır. Bence epey isabetli bir seçim olmuş. 66 yapıtın yer aldığı sayıda bir hüsn-i sınır, iki çizgi ve üç şiirin dışındakiler, inceleme, araştırma yazıları. Ali Haydar Haksal, Ahmet Yücel, Mustafa Cemil Efe üzere isimler, birden fazla eserle katılmışlar dergiye. Sanatının doruğunda olan Hasan Aycın’ın yapıtı, her zamanki üzere derinlikli, çok boyutlu bir çizgi. Karakoç şiirinde merkezî bir motif ve imge olan gül eksenli bir seyahatin sonsuzluğa yürüyüşü betimlenmiş. Gülden düşen damlalar, diriliş erinin çabasını, çalışkanlığını, üretkenliğini imliyor; yani bu uğurda döktüğü teri. Gelecek vaad eden genç çizer Raziye Yıldız’ın çalışması da gül merkezli. Etrafını harflerin kuşattığı karanlık bir dairenin içine ay ve gül yerleştirilmiş. Ay denince aklımıza hemencecik yıldız gelir ya, çizer onun yerine gül koymuş. Mecmuada akademik mesleklerine Sezai Karakoç ile başlamış ve hala bir biçimde devam ettiren Turan Karataş, Kevser Münire Baş üzere isimlerin yanında üstada çok yakın olmuş, yakınlıkları hala devam etmekte olan Durmuş Günay, Osman Bayraktar, Ali Haydar Haksal üzere imzalar da değerli çalışmalar hazırlamışlar. Durali Yılmaz, İlhan Genç, İsmet Emre, Mahmut Babacan, Âlim Yıldız, Abdullah Harmancı, Mehmet Özger üzere alandan akademisyenleri de zikredelim. Görebildiğim kadarıyla özel sayıda her yaştan, her nesilden, her alandan katkı sağlayan, bir biçimde üstada vefa borcunu ödemeye çalışan muharrir ve çizer var.
Özel sayıda kullanılan seperatörler, dergiye başka bir zenginlik ve hoşluk katmış. Mustafa Cemil Efe imzalı seperatörlere, Sezai Karakoç’un yapıtlarından birer cümle koyulmuş. Bunlar bana, biçim ve biçem olarak çok farklı, çok özgün geldi.
Osman Bayraktar’ın “Yitik Cennet: Üç Bakış”, Âlim Yıldız’ın “Sezai Karakoç’a Nazaran Yunus Emre”, İbrahim Eyibilir’in “Düşünceler I ve II’de Diriliş İzleri” başlıklı yazıları, kitap eksenli incelemelerdendir. İsmail Kıllıoğlu’nun “Uygarlığa Bakış”, Mehmet Özger’in “Diriliş Estetiği”, Ahmet Edip Başaran’ın “Modern İdeolojiler Karşısında Diriliş” isimli makaleleri, birden fazla kitap göz önüne alınarak ortaya konmuştur. Karakoç’un kimi şiirlerini pahalandıran çalışmalar da vardır. Bu bağlamda Mehmet Sümer’in “Sezai Karakoç Şiirine “Balkon”dan Bakmak”, Hamza Çelenk’in “Sezai Karakoç’un “Masal” Şiiri ve Yabancılaşma”, Ali Sali’nin “ “Ötesini Söylemeyeceğim” Şiirini Cezayir ve Tunus Yazıları Bağlamında Okuma Denemesi” üzere incelemeler örnek olarak verilebilir.
ÇAĞIN BİLGE ŞAİRİ
Özel sayıda hakkında en çok yazılan şiir ve kitap, dört yazıyla Hızırla Kırk Saat’tir. Ali Haydar Haksal “Bengisu Hayat Buluşunda Hızırla Sezai Karakoç”, Mehmet Törenek “Şiir Denizinde Hızır’la Yola Çıkmak”, Ahmet Sarı “Sezai Karakoç’un Hızırla Kırk Saat İsimli Şiir Kitabında Kur’an’ı Kerim’e Dair Referanslar”, Sami Uluğ “Hızırla Kırk Saat Şiirlerinde Hayvan İmgesi” başlıklı çalışmalarıyla şairin bu muhalled yapıtını anla(t)maya uğraş etmişler.
İlhan Genç’in “Sezai Karakoç: Diriliş Varoluşunun Temelleri” başlığını taşıyan çalışması, mecmuanın en hacimli yazısıdır (syf. 37-52). Abdullah Harmancı’nın “Bozgunda Bir Sezai Karakoç Rüyası” isimli yazısının birinci cümlesini buraya almak istiyorum (syf. 78): “Sezai Karakoç’u neden önemsediğimiz yahut önemsememiz gerektiği sorusunu kendimize hamasetle sormalıyız.” Müellif bu soruya dört karşılık bulmuş. Bunları buraya alma imkânımız yok. Değerli okuyucular, karşılıkları mecmuadan okuyabilirler.
Yazımızın hacmi, özel sayıda yer alan her biri farklı bir değeri haiz bütün yazılara değinme imkânı vermiyor maalesef. Özel sayıda üç şiirin yer aldığından kelam etmiştik. Bunlardan Nurettin Durman’ın “Sezai Beyefendi Güzellemesi” isimli şiirinin son iki dörtlüğü (syf. 42) ile yazımızı sona erdirelim:
“Dedim ki Sezai Bey
Birçok ırmağın suyunu buluşturan
Aşkı bünyesinde coşturan
Çağın bilge şairidir.
Dedim ki daha ne olsun
Çağın gözü aydın olsun
Bu şiirim Sezai Bey’e
Bir güzelleme olsun…”
