DENİZ DEMİR
Genel itibariyle bireyin toplumsal birliktelik içerisinde varlık göstermesiyle ortaya çıkan ve yeniden bireyin güvenlik, refah, istikrar üzere ihtiyaçlarının karşılanması halindeki beklentileriyle de otoritesini kabul ettiğini söyleyebileceğimiz ‘’DEVLET’’ olgusuna dair tarih boyunca tartışmaların olduğu bir gerçek. Platon’dan Machiavelli’ye, Tusi’den Kınalızade’ye hem Doğu’da hem Batı’da bu tartışmaları doğuran etkenlerin başında elbette yaşanılan süreç ve olayların geldiğini söylemek güç olmasa gerek. Gerçekten kimi vakit devletin katı ve güvenlikçi yaklaşımının ön planda tutulduğuna şahit olurken; kimi vakit da devletin toplumsal yapı içerisinde daha sonlu bir rol üstlenmesi gerektiğine olan vurguların arttığını görebiliyoruz. Elbette devlete ve devletin vazifelerine dair tartışmalar ve isimler verilen örneklerle sonlu değil. Siyaset bilimi literatürü bizlere bu konuda birçok örnek sunmaktadır.
Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan ve kısa müddette tüm dünyayı tesiri altına alan COVID19 Pandemisi de globalleşmenin hiç olmadığı kadar yüksek olduğu, bilgi ve teknoloji bombardımanının adeta sersemletici bir hal aldığı bu yüzyılda; devlete ve milletlerarası sisteme dair yeni sorgulamalar ve meydan okumalar doğurdu/doğuruyor. Sürecin hala devam ediyor olması ve hasebiyle hususun şimdi sıcak olması tahminen de bu çeşit irdelemeler için önceliği öbür noktalara kaydırıyor fakat geçtiğimiz 4-5 aylık süreçte yaşananlar bu konudaki paylaşımlar için kıymetli datalar sundu diyebiliriz. Mevcut milletlerarası sistemin ana çarkları üzere görülen Batı ülkeleri ortasında dahi yaşanan maske savaşları, birçok ülkede sıhhat imkânlarının yetersizliği, Dünya Sıhhat Örgütü üzere sürecin kritik oluşumlarının beklentilerden uzak bir profil izlemesi bu noktada verilebilecek çarpıcı birkaç örneğin başında geliyor. Yaşanan bu sorunlu durumların yanında her geçen günle bir arada insanların ‘‘Hala aşı bulunmadı mı?’’ sorusunu daha sık sormaları, sokağa çıkma yasakları, karantina uygulamaları ve öbür taraftan devam eden can kayıpları süreci ruhsal ve bağlantı açısından da yürütülmesi elzem bir hale soktu.
ÖRNEK ÜLKE TÜRKİYE
İnsanlarda devletten, sorumluluk, güvenilirlik, şeffaflık, nizam ve arz güvenliği üzere beklentilerin üst düzeylerde oluştuğu bu tablo karşısında Türkiye’nin ortaya koyduğu yaklaşım ise tahminen de pandeminin devlete dair getirdiği/getireceği tartışmalara karşı verilebilecek örnekleri içerdi/içeriyor: Türkiye’nin, ülkede COVID19’a dair rastgele bir hadisenin şimdi görülmediği periyotlarda önlemler alması ve bu önlemleri direkt ilgili yetkilileri ve kurumları aracılığıyla şeffaf bir halde kamuoyu ile paylaşması muhtemel bilgi kirliliklerinin önüne geçerken toplumun beklenen bir panik havasına girmesini de önlemiş oldu. Sürecin ilerleyen safhasında ise Türkiye, bilhassa son yıllarda ağır yatırımlarla güçlendirdiği kurumsal kapasitesinin yararlarını gördü. Gerçekten bu kurumsal kapasite sayesinde birçok ülkenin yatak ve teneffüs aygıtı üzere külfetler yaşadığı süreçte Türkiye, böylesine problemlerle karşılaşmazken; dahası ortalarında ABD ve İngiltere üzere ülkelerin de olduğu 134 ülkeye yardım elini uzattı. Böylelikle milletlerarası arenada Suriye, Filistin, mülteciler üzere birçok çetrefilli hususta global vicdanın savunuculuğunu yapan Türkiye aslında global dayanışmanın da öncülüğünü örnek bir formda yapmış oldu. Ortaya koyduğu yanlışsız bağlantı ve sahip olduğu kurumsal kapasitenin yanında ‘‘insanı yaşat ki devlet yaşasın’’ halindeki kadim idare düsturundan hareketle toplumsal devlet anlayışını da sağladığı yardımlar ve desteklemelerle gerçekleştiren Türkiye, toplumda inanç algısını hissettirmeyi başaran ülkeler ortasına ismini yazdırdı. Bu durum devlet-millet ortasında karşılıklı itimadı daha da pekiştirirken toplumsal dayanışmanın da güçlü bir formda beden bulmasına taban hazırladı. Şahsen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliğinde başlatılan ‘‘Milli Dayanışma Kampanyası’’ bu konuda değerli bir örnek teşkil etti.
Türkiye, pandemi hasebiyle yurt dışında vefat eden 590 vatandaşından 470’inin naaşını ülkeye getirirken; 132 ülkeden 100 bine yakın vatandaşının da tahliyesini gerçekleştirip dünyanın neresinde olursa olsun vatandaşının yanında olduğunu gösteren sayılı ülkelerden biri oldu ve dünyada Türk pasaportuna sahip olmanın konforunu da alanda güçlü biçimde hissetirdi. Gelinen süreçte var olan sistem ve yapılarıyla gitgide daha çok sorgulanmaya ve kırılganlaşmaya başlayan dünyanın; ani krizler, güçlü meydan okumalar, çok çeşitli risk ve tehditlerle bundan sonra da müsabaka ihtimali pek alışılmış yüksek. Pandemi sürecinde Türkiye örneği gösterdi ki böylesine tablolarla baş etmek için; insani ve vicdani bakış açısı, hakikat irtibat, şeffaflık ve güvenirlik, aktif ve nitelikli kurumsal kapasite, global dayanışma ve güçlü liderlik devletler için ehemmiyet kazanıyor.
