Ekonomik olarak sıkıntı durumda olan patronlar, işletmenin ayakta kalabilmesi gerekçesiyle vakit zaman çalışanların fiyatlarında düşüş yapabiliyor. Kimi patron fiyat düşürürken çalışandan onay isterken, kimi patron çalışanın onayını almadan direkt fiyatları indirebiliyor. 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 22. hususuna nazaran, iş mukavelesiyle yahut iş mukavelesinin eki niteliğindeki işçi yönetmeliği ya da iş yeri uygulamasıyla oluşan çalışma şartlarında “esaslı” bir değişiklik yapılabilmesi için, personelin isteği gerekiyor. Fiyatı düşürme formundaki değişiklikler “çalışma şartlarında temelli değişiklik” manasına geliyor.
Çalışma şartlarında temelli bir değişiklik yapılabilmesi için öncelikle patronun personele yazılı bildirimde bulunması zarurî. Yazılı olarak yapılmayan ve emekçi tarafından 6 iş günü içinde yine yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler emekçiyi bağlamıyor.
Eski İş Kanunu’nda personel altı gün içerisinde bu türlü bir teklife yazılı cevap vermezse teklifi kabul etmiş sayılırken, artık karşıtı bir uygulama kelam konusu. Yeni yasaya nazaran, emekçinin altı gün içinde rastgele bir yanıt vermemesi durumunda teklifi reddetmiş kabul ediliyor.
İŞE İADE DAVASI
Emekçi 6 iş günü içerisinde değişiklik teklifini kabul etmezse, patron değişikliğin geçerli bir nedene dayandığını kanıtlayarak yahut diğer bir geçerli neden göstererek iş akdini feshedebilir.
Haklı bir münasebete dayandırsa bile patronun çalışanın kıdem tazminatını ödemesi gerekiyor. Emekçi bunun haklı bir münasebet olmadığı savıyla evvel arabulucuya başvurup, burada uzlaşma sağlanamazsa işe iade davası açabilir. Şayet mahkeme de personelin talebini kabul ederse işe iadesine karar verebiliyor. İade davasını kazanan emekçiyi işe başlatmayan patron en az dört aylık ve en çok sekiz aylık fiyat fiyatında tazminat ödemek zorunda kalabiliyor.
ÜCRET İNDİRİLİRSE PERSONEL İSTİFA EDEBİLİR
Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberine nazaran; personelin yazılı isteği olmadan patronun fiyatı düşürmesi, personel açısından iş akdinin haklı fesih sebebidir. Bu türlü bir durumda emekçi iş akdini feshettiğinde kıdem tazminatını da alır.
Çalışanın yazılı isteği alınmadan indirim yapılması halinde, personel daha sonra alacak davası açabilir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin karara bağladığı bir belgede, fiyatı düşürüldükten sonra iki yıl boyunca bordroyu imzalayan emekçinin iki yıllık periyottaki fiyatları ile hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil, yıllık fiyatlı müsaade ve ikramiyelerinin eksik ödendiği gerekçesiyle açtığı davada emekçi haklı bulundu.
Yargıtay, emekçinin fiyatın düşürülmesine karşı çıkmaması ve sessiz kalmasının, İş Kanunu’nda yazılı açık düzenlemesi karşısında personelin bu değişikliği kabul ettiği manasına gelmeyeceği istikametinde karar verdi. Yargıtay’ın kararında, “Bordroların ihtirazi kayıtsız imzalanması ya da fiyat düşürülmesi münasebeti ile fesih yoluna gidilmemesi personel aleyhine yorumlanamaz. Dava konusu devirde bu alacakların talep edilmemesinin düzgün niyet kurallarıyla bağdaştırılması mümkün değildir” denildi.
KIDEM TAZMİNATI DA DÜŞER
Fiyatta düşüşü kabul eden emekçilerin kıdem tazminatı da düşer. Zira kıdem tazminatı son fiyat üzerinden hesaplanıyor. On yıl boyunca tıpkı iş yerinde çalışan bir personel fiyatta indirimi kabul ettiği takdirde, fiyatın indirildiği periyotta işten çıkartıldığında on yıllık devrin kıdem tazminatı indirilmiş fiyat üzerinden hesaplanır.
ÜCRETİ ÖDENMEYEN ÇALIŞANIN ÇALIŞMAMA HAKKI
Fiyatı 20 gün içinde zorlayıcı bir sebep olmaksızın ödenmeyen emekçi, çalışmama hakkına sahip. Birden fazla çalışanın bu nedenle çalışmama hakkını kullanması grev olarak nitelendirilemez. Gününde ödenmeyen fiyatlar için en yüksek mevduat faizi oranı uygulanır. Fiyatlarını alamadıkları için çalışmama hakkını kullanan çalışanların iş akitleri, çalışmadıkları gerekçesiyle feshedilemez, yerlerine yeni personel alınamaz, işleri öbür emekçilere yaptırılamaz.
Patronun konkordato ilan etmesi, patron için aciz vesikası alınması, iflası yahut iflas erteleme istemesi üzere durumlarda personeller Fiyat Garanti Fonu’ndan yararlanmak üzere Türkiye İş Kurumu’na başvurabilirler. Fondan personellere, son üç aylık net fiyatları fiyatında ödeme yapılabiliyor. Fiyat Garanti Fonu’ndan hem fiyatını almadan çalışmaya devam etmekte olan çalışanlar, hem de işten ayrılmış olanlar yararlanabilir.
Fiyat Garanti Fonu’ndan yararlanabilmek için emekçinin patronun ödeme zahmetine düşmesinden evvelki son bir yıl içinde tıpkı iş yerinde çalışmış olması gerekiyor. İşsizlik Fonu’ndan yapılan ödemeler taban fiyatın yüzde 80’i ile sonlu iken Fiyat Garanti Fonu’ndan minimum fiyatın 7,5 katına kadar olan fiyat üzerinden ödeme yapılabiliyor.
