KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİNİN İLANI NE VAKİT?
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti‘nin (KKTC) 15 Kasım 1983’te kurulması, Kıbrıs Türk halkının siyasi hayatını devlet olgusuyla dünyaya ilan ettiği kıymetli bir dönüm noktası olurken, adada yarım asırdır devam eden müzakere sürecinde Rum tarafının uzlaşmaz tavrı nedeniyle bir sonuca varılamadı.
“Kıbrıs Cumhuriyeti”, 1960 yılında adanın iki halkı ortasında paydaşlık temeline dayandırılan memleketler arası antlaşmalar uyarınca kuruldu. Rumlara ilişkin silahlı gruplarca 1963’ten itibaren gerçekleştirilen taarruzlar sonucu Kıbrıs Türkleri, ülke idaresinden baskı ve zulümle uzaklaştırılmaya başlandı. Kıbrıslı Rumların Kıbrıslı Türklere karşı yürüttükleri taarruzlar ve ambargolar 1963-1974 yıllarında artarak devam etti.
Bu ortada, Yunanistan’da 1967’de idaresi ele geçiren askeri darbe idaresi, Kıbrıs’ta Boğaziçi ve Geçitkale köylerine hücumlar düzenledi. Türkiye’nin mutabakatlardan doğan müdahale hakkını kullanacağı tarafındaki ihtarı üzerine Yunanistan, Birleşmiş Milletler (BM) nezaretinde adadan kuvvetlerini çekmek zorunda kaldı.
Daha sonra Kıbrıs Türkleri 29 Aralık 1967’de 1960 Anayasası tam manasıyla işletilinceye kadar kendi idarelerinin kendilerince sağlanması manasına gelen ”Kıbrıs Süreksiz Türk Yönetimi”ni kurdu. Süreksiz idare, bir mühlet sonra ”Kıbrıs Türk Yönetimi”ne dönüştürüldü. Bu idare biçimi, “Otonom Türk Yönetimi”nin ilan edildiği 1974’e kadar sürdü.
Kıbrıs adasını Yunanistan’a bağlamak için kurulan EOKA-B’nin başkanlarından Nikos Sampson, Yunanistan’da iktidarda bulunan cuntanın takviyesiyle gerçekleştirdiği darbeyle 15 Temmuz 1974’te Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios’u devirdi. Adadaki darbe haberi Ankara’ya ulaşınca Ulusal Güvenlik Konseyi toplandı.
KIBRIS BARIŞ HAREKATI NASIL BAŞLADI?
Başbakan Bülent Ecevit, toplantının akabinde Türk Silahlı Kuvvetlerine (TSK) Kıbrıs’a müdahale ihtimaline karşı hazırlık yapılması istikametinde talimat verdi.
Türkiye, adaya ortak müdahalede bulunulması için garantör devletlerden İngiltere’nin kapısını çaldı. İngiltere’ye, iki garantör devlet olarak adaya müdahale önerildi. Londra’ya giden Bülent Ecevit’in teklifi, İngiltere Başbakanı tarafından kabul görmedi.
Türkiye, Kıbrıslı Türklerin güvenliğini de dikkate alarak Başbakan Ecevit’in “Ayşe tatile çıksın” iletisiyle 20 Temmuz 1974 günü Barış Harekatı’nı başlattı. Böylelikle Kıbrıs’ın Yunanistan’a ilhakı önlenerek Kıbrıs Türk halkının varlığı da teminat altına alındı. Harekatın muvaffakiyetle sonuçlanmasının akabinde 13 Şubat 1975’te Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu.
Taraflar ortasında bir yıl sonra Viyana’da BM nezaretinde Kıbrıs Türk ve Rum tarafları ortasında varılan nüfus mübadele mutabakatı uyarınca Rumların güneye, Türklerin de kuzeye geçmesi sonucu adada homojen iki kesim meydana geldi.
KKTC NASIL KURULDU?
Kıbrıs Türk Federe Meclisinde alınan kararla 15 Kasım 1983 tarihi, Kıbrıs Türk halkının siyasi hayatının kıymetli bir dönüm noktası ve uğraşlarını devlet olgusuyla dünyaya ilan ettiği bir gün oldu.
Meclis birebir gün düzenlediği fevkalâde oturumda Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) kuruluşunu ve bağımsızlık bildirisini oy birliğiyle onayladı. KKTC’nin kurulmasıyla Kıbrıs Türk halkının kendi mukadderatını tayin etme hakkı ilan edilmiş oldu.
KKTC’nin kurucu Cumhurbaşkanı ve devrin Kıbrıs Türk Federe Devleti Lideri Rauf Denktaş, cumhuriyetin ilan edildiği Meclis birleşiminin tamamlanmasından sonra Federe Meclis önünde toplanan halka ve öğrencilere hitaben yaptığı konuşmada, uğraşın bitmediğini belirterek, ”Ne Memnun Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin Türk çocuklarına.” sözlerini kullandı.
KIBRIS MÜZAKELERİ SONUCA ULAŞTI MI?
Kıbrıs problemine tahlil bulma maksatlı müzakereler KKTC’nin kurucu Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş ile periyodun Rum başkanı Glafkos Klerides ortasında Haziran 1968’de Beyrut’ta yapılan görüşmelerle başladı. Görüşmede, Denktaş “Cemaat Meclisi Başkanı”, Klerides ise ”Temsilciler Meclisi Başkanı” sıfatıyla yer aldı.
Rum tarafı her seferinde çeşitli sebeplerle içinde BM tekliflerinin de bulunduğu tahlile yönelik adımları reddetti ya da kabul edilmesi mümkün olmayan ön kaideler ortaya koydu.
Dönemin BM Genel Sekreteri Kofi Annan, 2002’de “Annan Planı” olarak da bilinen “Kıbrıs Problemine Kapsamlı Tahlil Temeli” evrakını ortaya koydu. Denktaş ve o zamanki Rum başkan Tasos Papadopulos, “Annan Planı” çerçevesinde çeşitli görüşmeler yaptı ve plan 24 Nisan 2004’te iki tarafta referanduma sunuldu.
Rum halkının yüzde 75,83’ü planı reddederken, Kıbrıs Türk tarafı kendileri için getireceği pek çok zorluğa karşın yüzde 64,91 çoğunlukla plana “evet” dedi. Buna karşın referandumun çabucak akabinde 1 Mayıs 2004’te Rum idaresi, adadaki öteki ortak yok sayılarak “Kıbrıs Cumhuriyeti” ismi altında AB’ye tam üye yapıldı.
KKTC’de Cumhurbaşkanlığına Nisan 2005’te seçilen Mehmet Ali Talat ile periyodun Rum idaresi başkanı Dimitris Hristofyas ortasında da kapsamlı müzakerelerin tekrar başlatılarak tahlile ulaşılması noktasında çeşitli teşebbüslerde bulunuldu ama bir sonuca ulaşılamadı.
Rum idaresi liderliğine 2013’te Nikos Anastasiadis’in seçilmesinin akabinde KKTC’nin üçüncü Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu ile 11 Şubat 2014’te yapılan Başkanların Ortak Açıklaması’yla müzakere süreci yine başladı.
Bu sefer de Rumların, Doğu Akdeniz’de tek taraflı ilan ettiği kelamda Münhasır Ekonomik Bölgesi’nde doğal kaynak bulma maksadıyla sondaj çalışmaları başlatması nedeniyle müzakere süreci yeniden tıkandı.
KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı’nın Mayıs 2015’te misyona gelmesinin akabinde BM Genel Sekreterinin Kıbrıs Özel Danışmanı Espen Barth Eide’nin orta buluculuğunda “Ekonomi”, “Avrupa Birliği”, “Mülkiyet”, “Yönetim-Güç Paylaşımı”, “Toprak” ile “Güvenlik ve Garantiler ” temel başlıkları altında müzakereler tekrar başladı.
Bu çerçevede Kıbrıs meselesine tahlil üretmek, adada kalıcı barış ve istikrarı sağlamak gayesiyle yürütülen müzakereler İsviçre’nin Mont Pelerin kasabasında 7-11 Kasım 2016 ve 20-21 Kasım 2016’da iki turlu gerçekleşti.
Son olarak da İsviçre’nin Crans Montana kentinde 28 Haziran’da tekrar başlayan ve yaklaşık 10 gün ağır biçimde devam eden müzakereler garantör ülkeler Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin de iştirakiyle yapıldı lakin burada da Türk tarafının bütün katkıları ve yapan rolüne karşın tekrar sonuç elde edilemedi.
Böylelikle, Kıbrıs’ta yarım asırdır devam eden müzakere sürecinde Rum tarafının uzlaşmaz hali nedeniyle bir sonuca varılamadı.
