Hafter milisleri ülkenin batısına kayıyor
Birleşmiş Milletler (BM) öncülüğünde, Libya krizine siyasi tahlil bulunması kapsamında yürütülen “Libya Siyasi Diyalog Forumu”, geçiş sürecini yönetecek isimler üzerindeki ihtilafların gölgesinde devam ederken, darbeci general Halife Hafter’in, yeni silahlarla milislerini ülkenin doğusundan batısına hakikat kaydırmaya başladığı görülüyor.
Siyasi Diyalog Forumu öncesinde, Libya’daki çatışmalara tahlil arayışları çerçevesinde İsviçre’nin Cenevre kentinde gerçekleştirilen toplantılar sonucu 23 Ekim’de kalıcı ateşkes muahedesi imzalanmıştı. Bu muahedenin öne çıkan hususları ortasında “tam bir ateşkesin sağlanması, Sirte-Cufra çizgisindeki milislerin kamplarına dönmesi ve yabancı paralı askerlerin 3 ay içinde ülkeyi terk etmesi” yer alıyordu.
Ancak ülkenin doğusundaki gayrimeşru silahlı güçlerin başkanı Hafter, kelam konusu muahedenin üzerinden bir ay geçmesine karşın Sirte-Cufra sınırındaki milislerini çekmeye yönelik rastgele bir adım atmadı.
Anlaşmayı ihlal edebilirler
Libya ordusuna bağlı Sirte-Cufra Ortak Operasyon Dairesi Kumandanı Tuğgeneral İbrahim Beytülmal, pazar günü yaptığı basın açıklamasında, Sirte’nin güney ve batısında Hafter milislerince gerçekleştirilen bir askeri hareketlilik olduğunu, bölgeye paralı askerlerin ve silahların sevk edildiğini belirtti.
Ülkenin doğusundan batı istikametine hakikat askeri konvoyların geldiğine dikkati çeken Beytülmal, bu durumun “isyancıların antlaşmayı bozma ve 5 5 muahedesini ihlal etme muhtemelliğine işaret ettiğini” söyledi.
Cenevre’deki ateşkes mutabakatının akabinde Libya’nın Gadamis ve Sirte kentlerinde devam eden “5 5 Ortak Askeri Komite” toplantılarında, bilhassa askeri ve güvenlik alt komitelerinin kurulmasına ait hususlar başta olmak üzere Cenevre mutabakatının uygulanması için düzenekler kuruldu.
Bu gelişmeler göz önüne alındığında, silahlı konvoyların askeri temas çizgilerine gönderilmesi; fitili tekrar ateşlenmeden çatışmayı etkisiz hale getirmeyi amaçlayan mutabakatın ruhuna alışılmamış formda, zati kırılgan bir yerde ilerleyen barış teşebbüsüne yönelik güvensizlik yaratılması manasına geliyor.
Hafter’e yeni silah tedariki
Basında, Hafter’in “Morava MLRS” tipi Sırp çağdaş roketatarları tedarik ettiğine ait haberler yansıdı.
Söz konusu roketatar sistemi, Hafter milislerine bağlı “Tarık bin Ziyad taburu”nun 14 Kasım’daki gösterisinde ortaya çıktı.
Rus “Topwar” sitesi, 2011 yılında üretilmeye ve 2019 yılı sonunda da kullanılmaya başlanan Morava roketatar sistemini Sırbistan’dan ithal eden birinci yabancı ülkenin BAE olduğuna işaret ederek, bu çağdaş silahın Hafter milislerine Abu Dabi idaresi tarafından temin edilme ihtimalinin yüksek olduğunu belirtti.
Bu da Hafter’in haziran ayında Libya’nın batısında mağlubiyete uğramasına karşın yeni bir çatışma tipine hazırlandığını ve BAE’nin BM ambargosuna karşın Hafter’e silah tedarikine devam ettiğini gösteriyor.
Hafter milislerine silah tedariki, BM Güvenlik Kurulundan çıkan silah ambargosu kararını denetleme savıyla Avrupa Birliği tarafından başlatılan, Hafter yanlısı olduğu ve legal hükümeti kısıtladığı suçlamalarının yöneltildiği İrini Operasyonu’nun gözü önünde yapılıyor.
Diyaloğun başarısızlığı, ülkeyi savaşa yaklaştırıyor
BM Libya Dayanak Misyonu (UNSMIL) öncülüğünde Libya’daki farklı siyasi ve toplumsal bölümleri temsilen seçilen 75 kişinin bir ortaya geldiği Libya Siyasi Diyalog Forumunda, Libya Hükümeti Başkanlık Kurulu Başkanlığı ve Başbakanlık için hala bir isim üzerinde uzlaşı sağlanamadı.
Hafter’in temas çizgilerine yönelik atakları, Başkanlık Kurulu Başkanlığı seçimine aday gösterilen ve böylelikle ordunun başkomutanı olma fırsatını elde edebilecek Akile Salih’in bu fırsatı elde edememesiyle eş vakitli biçimde gerçekleşti.
İlk tipi 9 Kasım’da başlayan ve bir hafta süren Forumda, Hafter’in siyasi müttefiki Akile Salih’in destekçileri, çeşitli rüşvet argümanlarının da gölgesinde, Salih’in Lider seçilmesi konusunda diyalog komitesini ikna edememişti.
Adaylarının başkanlığa getirilmesi konusunda iştirakçileri ikna edemeyen Salih yanlıları, Başkanlık Kurulu Liderinin, 75 iştirakçi yerine diyalog konferansında yer alan doğu bölgesi temsilcileri tarafından seçilmesini önerdi. Salih yanlıları, bu hareketleri da başarısız olunca toplantı sürecini tıkadı.
İttifak çabası
Libyalı birtakım kaynaklara nazaran Hafter cephesi, halihazırdaki İçişleri Bakanı Fethi Başağa’nın Başbakan olması karşılığında Salih’in Başkanlık Kurulu Lideri olması için Adalet ve Bina Partisi ile ittifak kurmaya çalıştı.
Ne var ki Salih’e, Hafter’in Trablus’a hücumları sırasında ülkenin batısındaki çatışmaları körüklemesinin yanı sıra 2015’te imzalanan Suheyrat Muahedesi’nin uygulanmasını da engellemesi nedeniyle, diyalog komitesi üyelerinin çoğunluğu tarafından sıcak bakılmıyor.
Bu ortada Salih’in kabilesinden Libya Temyiz Mahkemesi Lideri Abdulcevad el-Abidi de Başkanlık Kurulu Başkanlığının öbür adayı olarak anıldı.
Abidi, şeffaf bir seçimin yapılması, sivil bir devlet kurulması, ordunun birleştirilmesi, uzlaşının sağlanması ve yerlerinden edilenlerin geri dönmesi için Libyalıların mutabık kalacağı anayasal bir temel oluşturma taahhüdünde bulundu.
Bununla birlikte Abidi’nin bağlı olduğu hiçbir parti bulunmuyor. Abidi’nin Başkanlık Kurulu Başkanlığı için tek talihinin, Salih’in muhaliflerinin yanında yer alması olduğu görülüyor.
Ancak Hafter yanlıları, yaptıkları açıklamalara nazaran, darbeci generalin ordu liderliğini devralmasını garanti edeceği için Salih’ten diğerini Lider olarak kabul etmiyor.
Ülkenin maruz kaldığı krizde hissesi bulunan eski yüzlerin tekrar gelmesini kabul etmeyen temsilcilerin birçok da ne Salih’i ne de Hafter’i destekliyor. Fakat temsilciler, oylamada üçte ikilik çoğunluğu sağlayamadıkları için ülkede 2014’ten bu yana misyon yapan isimlerin yeni bir misyona aday olmalarının engellenmesine yönelik tasarıda da uzlaşı sağlayamadı.
Libya Siyasi Diyalog Forumu’nun ikinci tipi, bu tıkanıklığın gölgesinde, pazartesi günü bu kere sanal ortamda başladı. Başkanlık Kurulu üyelerinin belirlenmesi için bir sistem kurulmasına yönelik 4 teklif sunuldu. Bu tekliflerin birçoklarının, Kurul üyelerinin üçünün seçiminin kendi bölgesiyle sonlu kalması üzere Salih’in Lider olmasından yana olması dikkati çekti.
Libya’da her bir tarafın kendi talebinde ısrar etmesi durumunda diyaloğun başarısı tehlikeye düşebilir ve Libyalılar 24 Aralık 2021 olarak belirlenen genel seçim tarihinde bir sonraki liderini seçemeyebilir.