Dünya genelinde klasik manada kölelik yasaklanmış olsa da günümüz dünyası “modern kölelik” formu altında tarihin rastgele bir periyoduna kıyasla çok daha fazla sayıda köle nüfusuna sahip.
Klasik tanıma nazaran, bireyin temel hürriyetlerinden yoksun bırakılarak oburunun malı durumuna getirilmesini söz eden kölelik, tarih boyunca çeşitli medeniyetler tarafından yaygın olarak kullanıldı.
Uzmanlara nazaran, 15. yüzyıl ile 19. yüzyıl ortasındaki 400 yıllık periyotta en az 13 milyon kişi, köle tüccarları tarafından kaçırılıp, köleleştirildi.
Bu insanların değerli bir kısmı Atlantik Köle Ticareti yoluyla Avrupalı sömürgeci güçlerin kurduğu deniz çok kolonilere gönderilerek, kuşaklar uzunluğu köle olarak çalıştırıldı.
19. yüzyılın başlarından itibaren İngiltere ve ABD başta olmak üzere birçok ülke tarafından yasaklanan köle ticareti, yüzyılın ortasına gerçek Osmanlı İmparatorluğu’nda da yasaklandı.
Günümüzde ise kölelik neredeyse her ülkede yasaklanmış durumda.
Oysa kölelik kavramı, günümüz dünyasında “modern kölelik” formu altında varlığını sürdürüyor ve insanlığın en büyük utançlarından biri olmaya devam ediyor.
Modern kölelik, şahısların şiddet, tehdit, hile, şantaj üzere yollarla istismar edildiği, istismar edilen kişinin ise bu duruma karşı koyamadığı ve terk edemediği şartları tanımlar.
Özgür Yürü Vakfının (Walk Free Foundation) 2018 yılına ilişkin Global Kölelik Endeksi raporuna nazaran, dünya genelinde yaklaşık 40,3 milyon çağdaş köle bulunuyor.
Bu tıpkı vakitte, günümüz dünyasının, tarihin rastgele bir periyoduna kıyasla çok daha fazla sayıda köle nüfusuna sahip olduğu manasına geliyor.
Rapora nazaran, çağdaş kölelerin 15,4 milyonunu zorla evlendirilenler, 24,9 milyonunu ise zorla çalıştırılanlar oluşturuyor.
Modern köleliğe maruz kalan insanların yüzde 71’ini bayanlar oluştururken, 10 milyonu aşkın çocuk da çağdaş köleliğin kurbanları ortasında yer alıyor.
Modern kölelik ekonomisi
Rapora nazaran çağdaş kölelik günümüzde, konfeksiyondan tarım işçiliğine, madencilikten seks işçiliğine birçok kesimde kendisini gösteriyor.
Bunlar ortasında Tayland’da açık denizde günde 20 saat zorla çalıştırılan balıkçılar da var, İngiltere’de oto yıkama dalında çalıştırılan Doğu Avrupalı beşerler da.
Dahası onlara Avustralya’da kimi diplomatların konutlarında rastlamak bile mümkün.
Zorla çalıştırılan çağdaş kölelerin ürettiği eserlerin yıllık pahasının ise en az 354 milyar dolar olduğu varsayım ediliyor.
Amerika Birleşik Devletleri 144 milyar dolar bedelindeki alımla bu eserlerin en büyük ithalatçısı pozisyonundayken, onu sırasıyla 47 milyar dolar ile Japonya, 30 milyar dolar ile Almanya ve 18 milyar dolar ile İngiltere takip ediyor.
Bölgelere ve ülkelere nazaran dağılım
Yine bu rapora nazaran dünyada her bin şahıstan 5,4’ü köleliğe maruz kalıyor.
Her bin bireyden 7,6’sının köle olarak hayatına devam ettiği Afrika bölgesi bu oranla dünyada birinci sırada yer alırken, kıtada 9 milyon 240 bin çağdaş köle bulunuyor. Bu kölelerin üçte ikisinin zarurî evlilik yoluyla köleleştirilmiş olması dikkati çekiyor.
Öte yandan Asya-Pasifik bölgesi yaklaşık 25 milyon kişi ile dünyanın en büyük çağdaş köle nüfusunu barındırıyor. Nüfusa oranda ise Afrika’nın çabucak gerisinden ikinci sırada yer alan kıtada, her bin şahıstan 6,1’i çağdaş köle durumunda.
Bölgedeki kölelerin üçte ikisinin mecburî çalıştırılan kimseler olduğu gözden kaçmıyor.
Avrupa ve Avrasya bölgesinde ise her bin bireyden 3,9’u çağdaş köle iken, bu insanların toplam nüfusu 3 milyon 590 bin.
Bu bölgeleri her bin şahıstan 3,3’ünün çağdaş köle olduğu Arap ülkeleri takip ediyor. Bölgedeki çağdaş köle nüfusu ise 529 bin.
Her bin bireyden 1,9’unun çağdaş köle olduğu Kuzey ve Güney Amerika bölgesi ise bölgesel listede son sırada yer alıyor. Bölgede yaşayan 1 milyon 950 bin çağdaş kölenin üçte ikisi ise zorla çalıştırılıyor.
Ülkelere nazaran ise çağdaş kölelerin nüfusa oranı bakımından Kuzey Kore dünyada birinci sırayı alırken, bunu sırayla Eritre, Burundi, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Afganistan takip ediyor.
Ancak çağdaş kölelerin sayısı bakımından Hindistan, Çin ve Pakistan üzere kalabalık Asya ülkeleri ön sıralarda yer alıyor.
Modern köleliğe karşı uğraşta önde gelen ülkelerden ABD’de ise 403 bin çağdaş köle yaşıyor. Bu durum ülkedeki yaklaşık her 800 bireyden birinin çağdaş köle olduğu manasına geliyor.
Birleşmiş Milletler (BM), 2 Aralık 1949’da insan ticareti, cinsel istismar, çocuk personel çalıştırma ve zorla evlendirme üzere köleliğin çağdaş formlarını yok etmeyi amaçlayan bir yasa tasarısını kabul etti. Bu nedenle 2 Aralık dünya genelinde “Köleliğin Kaldırılması Günü” olarak kutlanıyor.
