Times gazetesi, Pekin idaresinin Çin’deki ailelerini kullanarak İstanbul’da yaşayan Uygur Türklerini casusluk yapmaya zorladığını yazdı.
Hannah Lucinda Smith’in imzasını taşıyan habere nazaran, Whatsapp bildirilerinde ve İstanbul’daki Çin Konsolosluğu’yla konuşmaların kayıtlarında, yetkililerin sürgündeki öbür Uygur Türkleri hakkında bilgi karşılığında, para ya da Çin’de kamplarda tutulan aileleriyle temas kurma talihi teklif ettikleri görülüyor.
Gazete, Türkiye’de 30 bin kadar Uygur Türkü’nün yaşadığını ve bunların birçoğunun Pekin’in Doğu Türkistan bölgesindeki kovuşturmalarının başlamasından sonra kaçtığını belirtiyor.
“İki casus beni görmeye geldi”
Gazeteye konuşan 29 yaşındaki Jevlan Şirmemmet isimli sürgündeki bir Uygur Türkü, 2011’de üniversite öğrencisi olarak Türkiye’ye geldiğini ve 2016’da Doğu Türkistan’a yaptığı son ziyarette, parti yetkililerinin kendisiyle temas kurduğunu söylüyor.
Şirmemmet yaşadıklarını “İki casus beni görmeye geldi. Urumçi’deki bir kafede iki saatten fazla oturduk, benimle çok nazik konuşuyorlardı. Bana ‘Hükümet seni seviyor, sen Çin’in evladısın. Okula ve Türkiye’ye Çin Komünist Partisi sayesinde gittin, artık onlara teşekkür etmek için bir şeyler yapmalısın’ dediler” diye anlatıyor.
Şirmemmet İstanbul’a döndüğünde, casusların bildiri göndermeye devam ettiğini ve havaalanında karşılayabilmeleri için bir sonraki Çin seyahati için bilet aldığında kendilerine haber vermelerini istediklerini aktarıyor.
Ailesi kampta kendisi Türkiye’de kaldı
Ancak daha sonra, Uygur Türklerine yönelik toplu tutuklama haberlerinin sızmaya başlaması ve İstanbul’daki birkaç arkadaşının tatil için Doğu Türkistan’a gittikten sonra ortadan kaybolmalarının akabinde, Şirmemmet’in Türkiye’de kalmaya karar verdiği belirtiliyor.
Ocak 2018’de ise ailesiyle temasının birden kesildiği, arkadaşlarının ve akrabalarının Çinli toplumsal medya uygulaması WeChat hesaplarından kendisini silmeye başladığı kaydediliyor. Geçen yılın Ocak ayındaysa, anne ve babası ile erkek kardeşinin kamplara götürüldüğü ve annesinin 2013’teki Türkiye seyahatinin akabinde, beş yıl mahpusa çarptırıldığı kaydediliyor.
Şirmemmet babası ve erkek kardeşinin daha sonra özgür bırakıldığını babasıyla yalnızca bir kere, Doğu Türkistan’daki bir polis karakolundan telefon açtığında konuşabildiğini belirtiyor.
Şirmemmet “30 aydır konuşmamıştık lakin babamın bana söylediği birinci şey neydi? Annemin hür kalması için yürüttüğüm kampanyaya son vermemi istedi” diyor.
Daha sonra ailesine ne olduğunu öğrenebilmek için İstanbul’daki Çin Konsolosluğu ile temasa geçtiğini anlatıyor. Bir konsolosluk yetkilisiyle 12 Şubat’ta yaptığı görüşmede, yetkilinin Türkiye’deki hareketlerinin annesinin tutuklanmasına yol açmış olabileceğini ve hiç ayak basmadığı Mısır’da darbe tersleriyle buluşmakla suçlandığını söylüyor.
Tehditle bilgi istiyorlar
Gazeteye konuşan ve isminin açıklanmasını istemeyen öbür Uygur Türkleri da Türkiye’deki irtibatları hakkında bilgi sağlamalarının istendiğini anlatıyor.
İstanbul’da bir dükkan işleten bir Uygur Türkü “Çin’den bir telefon geldi. Karşımdaki adam adımı, iş ortağımın da ismini biliyordu” diyor.
Bu Uygur Türkü de, Doğu Türkistan’da birçok sefer gözaltına alınıp, sorgulanmasının akabinde 2013’te kaçak yollardan Türkiye’ye gittiğini anlatıyor.
Ailesini Çin’de bırakmak zorunda kaldığını anlatan Uygur “Eşime ve çocuklarıma pasaport vermelerini ve buraya yollamalarını istedim. Bana, karşılığında buna değecek bir şey vermem gerektiğini söylediler. En az bir hafta düşündüm. Bir yanda ailem, öbür yanda pak beşerler. Kendi anne ve babamın uygunluğu için arkadaşlarım hakkında bilgi verirsem, o arkadaşlarımın anne ve babasına ne olurdu?” diyor.
Nisan 2018’de Çin hükümeti ismine casusluk yapmamaya karar verdikten sonra Whatsapp’ta bir Türk numarasından bildiriler almaya başladığını ve bu iletisi yollayanların İstanbul’da nerelere gittiğini ve neler yaptığını bildiğini anlatıyor. Ayrıyeten Çin’deki ailesine örtülü tehditlerde bulunduğunu söylüyor.
Fotoğraf servis etmesini istediler
Türkiye’ye 2016’da gebeyken kaçan bir Uygur bayan da, iki çocuğunu yanında getirdiğini, fakat bir kızı ve kocasını Doğu Türkistan’da bıraktığını anlatıyor. Kelam konusu bayan Çin makamlarından Haziran 2017’de bir telefon geldiğini belirtiyor ve “Bana orada öteki Uygurları tanıyıp tanımadığımı sordular. Tanımadığımı söylediğimde, bana inanmadılar. Bana her gün bildiri attılar. ‘Yalan söylüyorsun, kocan ve kızın elimizde’ dediler” diyor.
“Dışarı çıkıp, yabancıların fotoğraflarını çekmeyi düşündüm. Oğlum karşı çıktı. Daha sonra sim kartı attım” diye de ekliyor.
Haberde, sürgünde yaşayan Uygur Türkleri’nin dünyanın dikkatini Doğu Türkistan’da yaşananlara çektiği ve kimileri çalışma kamplarında imal edilen Çin eserlerini boykot etme davetlerinin gündeme geldiği kaydediliyor.
Pekin, Uygur Türkleri’nin bu kamplara Çince öğrenmeleri ve radikal İslam’la gayret için gönderildiklerini tez ediyor.
