Dünyanın en kanlı savaşlarından biri olan Çanakkale Savaşları’nın üzerinden 108 yıl geçmesine karşın savaşa ilişkin izler, gün yüzüne çıkıyor. ÇOMÜ AÇASAM Müdürü ve Tarih Kısmı Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Anabilim Kolu Dr. Öğretim Üyesi Barış Borlat ve Askeri Tarih Uzmanı Ömer Arslan, yüksek lisans tezi çalışmaları sırasında 1000 arşiv doküman inceledi. Çalışmalar sonucunda bugüne kadar kayıp olan, Çanakkale Savaşları’nın en kritik ehemmiyete sahip bölgelerinden Conkbayırı’nda süngü atağı sırasında şehit olan askerlerin kayıp şehitliği bulundu.
“BİRÇOK ŞEHİTLİK ALANIN DA TESPİTİNİ YAPMAYA BAŞLADIK”
Çanakkale Savaşları’nın yaşandığı alandaki şehitliklerin bulunmasıyla ilgili en kıymetli kaynağın Şevki Paşa haritası olduğunu söyleyen Dr. Öğretim Üyesi Barış Borlat, “1916 yılında bölgeye gelen Şevki Paşa, Çanakkale Muharebesi alanını tahkimat maksadıyla harita haline dönüştürmüş, 43 pafta içerisindeki değerli kısımlardan birini ise şehitlik alanları oluşturmaktaydı. Lakin bir mühlet sonra askeri arşivde yapmış olduğumuz çalışmalar bize şunu gösterdi. Muharebe alanı içerisinde yalnızca Şevki Paşa haritası içerisindeki şehitlik alanlarının kâfi olmadığını ya da bir kısmının bunların içerisinde olmadığını fark ettik. Bu emelle yapmış olduğumuz çalışmalar esnasında bilhassa askeri evraklarda ve periyodun krokilerinde şehitlik alanlarının Şevki Paşa haritasından bağımsız olarak da var olduğunu fark ettik. Bu kapsamda yapmış olduğumuz çalışmalar esnasında muharebe alanında bugüne kadar aslında yerini bilmediğimiz birçok şehitlik alanının da tespitini yapmaya başladık. En son yapmış olduğumuz çalışma aslında bir yüksek lisans tezi esnasında fark etmiş olduğumuz, bir askeri krokiden hareketle ortaya çıkan ve bugüne kadar da aslında hiçbirimizin yerini bilmediği, neredeyse her gün önünden yüzlerce ziyaretçinin geçmiş olduğu bir şehitlik bölgesi olduğunu söyleyebiliriz” dedi.
“CONKBAYIRI MUHAREBESİ’NE İLİŞKİN BİLDİĞİMİZ ŞEHİTLİĞİMİZ YOKTU”
Conkbayırı bölgesinde yabancı mezarlıkların da olduğunu söyleyen Dr. Borlat, “Ancak bu saha içerisinde gerçekleşen 10 Ağustos tarihindeki Conkbayırı Muharebesi’ne ilişkin rastgele bir şehitliğimiz bugüne kadar en azından bizim bildiğimiz yoktu, ta ki yapmış olduğumuz yüksek lisans tezi esnasındaki çalışmaya kadar. 10 Ağustos tarihi her ne kadar tarihi açıdan bugüne kadar kıymetli anlardan birisiyse, bu yapılan çalışma sırasında fark edilen, en azından öğrendiğimiz şehitlik bölgesi de tıpkı biçimde bugüne kadar bizlerin yerini bilmediği, lakin bugün öğrendiğimiz kıymetli bir alanı teşkil ettiğini söyleyebiliriz. Artık şunu gönül rahatlığıyla ekleyebiliriz ki; Conkbayırı Muharebesi’nin şehitleri, defin bölgeleri de günümüze ulaşmıştır ve artık bundan sonra ihya edilmeyi beklemektedir” dedi.
“BİZİM ŞEHİTLERİMİZE İLİŞKİN BİR ŞEHİTLİK YOK”
Askeri Tarih Uzmanı Ömer Arslan ise “Danışmanım Barış Borlat ile birlikte Çanakkale Muharebeleri konusunda ‘Conkbayırı Muharebeleri’ başlıklı yüksek lisans tezimi yaparken 1000 civarında bir doküman taradık. Bizim sorun alanlarımızdan biri Conkbayırı’nda, bilhassa 10 Ağustos 1915 tarihinde Atatürk’ün yönetim etmiş olduğu o süngü hamlesinde şehit olan askerlerimiz nereye defnedildi? Zira orayı ziyaret edenler, bilirler ki orada büyük bir Yeni Zelanda Anıtı var. Çabucak ardında bir Yeni Zelanda Mezarlığı var. Lakin bizim şehitlerimize ilişkin bir şehitlik yok. Burada bir şehitlik düzenlenmemiş olması mümkün değil. Hasebiyle araştırmamızı bu minvalde şekillendirdik” dedi.
“TARİHİ ALAN BAŞKANLIĞI’NA TESPİTİMİZİ BİLDİRDİK”
Bölgede misyon yapan 28’inci Alay’ın harp raporlarını taradıkları sırada bir kroki tespit ettiklerini de belirten Arslan, “Bu krokide 28’inci Alay’ın şehit oldukları yeri gösteriyordu ve burada bir şehitlik tanzim edilmiş. Krokide ’28’inci Alay Meşhedi’ yazıyor. Bunu bugünkü hava imgesi üzerine oturttuğumuzda tam yerini tespit ettik. Daha sonra Barış Hocamız ile birlikte arazi etüt çalışması yaptık. Bu tespit ettiğimiz yerde birçok şehidimize ilişkin kafatası, kemik modülleri mezarlık formunda taş yığınları ve şahideler gördük. Münasebetiyle buranın bir şehitlik olduğu kanısına vardık. Tıpkı vakitte Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı’na da bir müracaatla bu tespitimizi bildirdik. Kendileri de bunu değerlendirip, şehitlik olarak tescilini ve ihyası çalışmalarını yürütecekler” diye konuştu.
